Kleine geloofsgroepen in parochies in coronatijd

door Mirjam Spruit-Borst | 30 augustus 2021 | Gemeenschap en cultuur, Trends en ontwikkelingen | 0 Reacties

Home » Gemeenschap en cultuur » Kleine geloofsgroepen in parochies in coronatijd

Dit artikel bevat een reflectie over kleine geloofsgroepen in katholieke parochies in de coronatijd. De meeste van deze groepen ontstaan nadat mensen een ervaring hebben opgedaan van persoonlijk beleefd geloof. In de coronatijd gaat een aantal van deze groepen vooral online door in parochies. Daarnaast ontstaan er nieuwe initiatieven waarin mensen online hun geloof delen of verkennen, over parochiegrenzen heen.

Vanaf het begin van zijn openbare optreden, zien we hoe Jezus mensen roept om Hem, in gemeenschap met anderen, na te volgen (bijv. Mc. 1, 16-20 en Mc. 3, 13-19). Het hoort wezenlijk bij het christelijke geloof om dat geloof met elkaar te beleven. Een belangrijke manier waarop dat in parochies of gemeenten gebeurt, is door middel van kleine geloofsgroepen. Daaronder verstaat het Kaski met betrekking tot de katholieke Kerk “kleine groepen (8-15 mensen) die op een of andere manier een binding hebben met de R.K. Kerk en die regelmatig (eens per 1 à 2 weken of in blokken van bijeenkomsten) bij elkaar komen om te bidden en het geloof met elkaar te delen.” Deze kleine geloofsgroepen worden ook wel ‘small christian communities’ genoemd.Wat gebeurt er op dit vlak in coronatijd? Hoe ontwikkelen deze groepen zich en zijn er nieuwe bijgekomen? En hoe is hun relatie tot de grotere geloofsgemeenschap van de parochie?

Alle aandacht voor ‘coronaproof’ vieren

Er lijkt in parochies veel stil te vallen in deze tweede golf van de coronatijd. De meeste parochies concentreren zich op het in stand houden van het ‘coronaproof’ vieren van de liturgie en het streamen van deze vieringen.

Ontmoetingsmomenten zoals koffie drinken of overige activiteiten zijn al maanden weggevallen en gaan slechts beperkt online door. Het vieren van de liturgie is volgens het Tweede Vaticaans Concilie “bron en hoogtepunt van het kerkelijke leven” (Lumen Gentium 10). Helaas is dit voor veel katholieke parochies bijna ‘de enige activiteit’ van het kerkelijke leven, zodat deze vieringen niet als ‘bron en hoogtepunt’ functioneren. En de coronatijd heeft dit alleen maar versterkt.

Kleine geloofsgroep in de protestantse en katholieke traditie

In sommige protestantse en evangelische kerken, is er sinds de coronatijd een tendens waar te nemen om de grote vieringen of bijeenkomsten te vervangen door kleine groepen of huiskerken. Remmelt Meijer en Peter Wierenga pleiten bijvoorbeeld in hun recente boek ‘Herkerken’ voor het afschalen van de grote kerkdiensten naar kleine groepen.1 In de katholieke Kerk zie ik dit niet gauw gebeuren, vanwege het sacramentele karakter van de eucharistievieringen. Een kleine geloofsgroep zal in de katholieke visie altijd iets zijn wat ‘bij’ de zondagse eucharistieviering komt en niet ‘in plaats daarvan’. Daarbij kennen we in de katholieke Kerk in Nederland minder een cultuur van kleine groepen of huiskerken.Toch zijn kleine geloofsgroepen belangrijk. De groep kan een plaats zijn waar mensen – in aanvulling op de vieringen – hun geloof kunnen uiten en delen met anderen. Ook is het een plek waar mensen hun geloof met het dagelijkse leven kunnen verbinden en waar er zorg is voor elkaar.

Weinig behoefte

Over het algemeen ervaar ik bij de meeste parochianen weinig behoefte om aan een kleine geloofsgroep deel te nemen. Soms weet men er niet van of soms heeft men geen voorstelling hoe een dergelijke groep zou kunnen functioneren. Of sommige mensen zien zichzelf niet zozeer als ‘groepsmens’, dit nog los van negatieve ervaringen die mensen hebben gehad in kleine groepen. En als mensen het verlangen wel hebben, zullen zij zelf het initiatief daartoe niet zo snel nemen. De meeste katholieken zullen afwachten, totdat de pastoor of het pastorale team het initiatief neemt tot het opzetten van een kleine groep. Dit, ondanks het feit, dat het Tweede Vaticaans Concilie nadrukkelijk wijst op de verantwoordelijkheid van alle gedoopten in de zending van de Kerk (bijvoorbeeld Lumen Gentium 30).

Persoonlijk beleefd geloof

Waar de kleine geloofsgroepen wel functioneren zijn binnen de diverse nieuwe bewegingen binnen de katholieke Kerk, zoals bijvoorbeeld de Focolare beweging, de gemeenschap Emmanuel of de Katholieke Charismatische Vernieuwing. Of binnen parochies, waar mensen een ervaring hebben opgedaan van persoonlijk geloof en er onderlinge vriendschappen zijn ontstaan. Dat kan bijvoorbeeld zijn tijdens een bedevaart

of reis, een conferentie of een Alpha cursus (basiscursus over het christelijke geloof).Vaak is de stap, voor mensen die een geloofservaring hebben opgedaan, naar een kleine geloofsgroep kleiner, dan de stap voor hen naar

een zondagse eucharistieviering. Het deelnemen aan een viering vraagt om enige inwijding en toelichting. Daarbij zijn veel pastores en gelovigen vaak niet ingesteld om nieuwe mensen te verwelkomen. Denk bijvoorbeeld aan ontvangst, taalgebruik, preken of liederen, waarbij men geen rekening houdt met mensen van buiten.

Kleine geloofsgroepen online: bestaand

Wat betreft het samenkomen in kleine groepen in coronatijd in de katholieke Kerk, zie ik twee ontwikkelingen. De eerste ontwikkeling is, dat diverse bestaande kleine geloofsgroepen – waar mensen innerlijk gemotiveerd zijn om te groeien in hun vriendschap met God en beseffen dat ze elkaar daarbij nodig hebben – zo goed als mogelijk proberen door te gaan in de coronatijd. Ten dele is dat door in beperkte vorm fysiek samen te komen (zover

als dat mogelijk is binnen de kaders, met name in de zomer kon er relatief veel buiten) of door elkaar online te treffen. Een aantal van deze groepen komt helaas niet meer bij elkaar, vanwege gezondheidsrisico’s en omdat de veelal oudere mensen de omslag online niet meer kunnen maken. Maar ik hoor wel terug, dat in sommige gevallen mensen wel zorg voor elkaar proberen te dragen, door bijvoorbeeld elkaar te bellen en elkaar proberen te ondersteunen. In andere gevallen is het inderdaad zo, dat mensen omdat ze elkaar niet meer zien, geen contact meer hebben met elkaar.

Zelf kom ik op het moment om de twee weken online samen met een groep vrouwen om samen het evangelie van de zondag te lezen en te bespreken en samen te bidden. Hoewel we allemaal de fysieke bijeenkomsten missen, merk ik hoe deze bijeenkomsten de deelnemers sterken in hun geloof. Daarbij probeer ik af en toe één op één met een aantal van deze vrouwen te wandelen. En ik probeer anderen te stimuleren om dat ook te doen.

Kleine geloofsgroepen online: nieuw en boven de grenzen van de parochie

Een tweede ontwikkeling, die ik zie, is dat diverse parochies experimenteren met nieuwe online geloofsgroepen en vorming, omdat zij zoeken naar manieren om ook in deze tijd mensen dichter bij Jezus en de kerk te brengen. Veel mensen zijn aan huis gekluisterd, hebben relatief veel tijd en denken meer dan anders over zingeving na. Steeds meer katholieke parochies bieden bijvoorbeeld Alpha online aan. Deze online cursus is gemakkelijker (en goedkoper) te geven en te organiseren als de fysieke variant. Het blijkt dat mensen online verrassend open zijn en dat ook andere doelgroepen de weg vinden naar een Alpha online, zoals bijvoorbeeld zieken, alleenstaande ouders en mensen die nooit een kerk zouden zijn binnengestapt. Soms ontstaan er na een Alpha kleine geloofsgroepen, die ook nadien doorgang vinden. Ook hoor ik dat er online rozenkransgroepen ontstaan, waar mensen met elkaar wekelijks of tweewekelijks de rozenkrans bidden. Verder is er ook het nieuwe catechese aanbod van de mooie filmserie Sycamore,2 dat oorspronkelijk was opgezet voor fysieke bijeenkomsten, maar dat nu ook online doorgang kan vinden.

Wat daarbij opvallend is om te zien, is dat deze initiatieven of groepen mensen aantrekken van over de grenzen van parochies, bisdommen of zelfs landen heen. Zo geeft een pastoor dit voorjaar een zevenweekse geloofscursus, waar veertig mensen van diverse parochies aan deelnemen en in kleine groepen over een bepaald thema doorspreken. En doen er bij parochies, die online een Alpha cursus geven of Sycamore aanbieden, naast mensen uit de eigen parochie, ook mensen van buiten mee.

Een ander voorbeeld is een vriendin van mij, die in de Veertigdagentijd meedoet aan een wekelijkse online kleine geloofsgroep voor katholieke singles uit heel Europa. Veel mensen gingen al naar de parochie van hun voorkeur en niet zo zeer naar de parochie waar ze territoriaal toe behoren. Dit wordt echter door de coronatijd alleen maar versterkt doordat je je gemakkelijk elders online kan aansluiten.

De verhouding tot de grotere geloofsgemeenschap

Een spannende vraag is natuurlijk hoe deze kleine geloofsgroepen zich verhouden tot de grote geloofsgemeenschap van de parochie. Dit is altijd al een spannende vraag geweest, ook buiten de coronatijd. En zeker nu grenzen van parochies vervagen door meer online aanbod en geloofsgroepen over parochiegrenzen heen.

Een groot probleem van veel parochies nu, is dat ze überhaupt geen zicht hebben op hun geloofsgemeenschap, nu dat veel minder mensen naar de kerk (kunnen) komen. Als je niet weet wie zondags je parochie bezoeken, kun je ook moeilijker voor deze mensen zorg dragen. Het grote voordeel van bestaande kleine geloofsgroepen, is dat de mensen daar tenminste op de radar zijn en dat de groep over het algemeen voor de eigen leden zorg draagt. Mijn ervaring is dat het staat of valt met de leiding van deze kleine geloofsgroepen. Als zij een goede band hebben met het pastorale team (of zelf lid zijn van het pastoraal team), zijn deze groepen over het algemeen goed geïntegreerd in de parochie. Dat vraagt ook van het pastoraal team tijd om regelmatig met deze leiders te overleggen. Als dat niet zo is, kunnen deze groepen in de praktijk van de geloofsgemeenschap losraken. Zeker in deze coronatijd, waar je elkaar minder fysiek ontmoet en waar het voor mensen gemakkelijker is dan ooit om zich elders bij een kleine geloofsgroep aan te sluiten.

Hybride vorm van kleine geloofsgroepen

De ervaringen met online geloofsgroepen zijn belangrijke leerervaringen van deze coronatijd. Na de coronatijd voorzie ik dat we steeds meer ‘hybride’ vormen van kleine geloofsgroepen zullen zien: deels fysiek en deels online samenkomen, afgestemd op wat het beste past bij mensen. Interessant is ook dat we in de coronatijd zien, dat deze groepen gemakkelijk parochiegrenzen kunnen overstijgen.

Tot slot: het is mijn overtuiging dat een christen alleen in levensgevaar is. In het boek Genesis horen we God zeggen, dat het niet goed is dat de mens alleen blijft (Gen. 2,18). Kleine groepen – in wat voor vorm dan ook en met welke aanpassingen dan ook in en na de coronatijd – blijven een essentieel onderdeel van het parochie- of gemeente leven. Laten we niettemin hopen en bidden dat we weer gauw fysiek met elkaar kunnen vieren en bij elkaar kunnen komen.

1 R. Meijer, P.Wierenga, Herkerken. De toekomst van geloofsgemeenschappen, Amers- foort:Vuurbaak, 2021.
2 20 mooi gefilmde inleidingen van 20 minuten over het katholieke geloof. Elke film kan op zichzelf bekeken worden. Zodoende kun je dus ook je ´eigen cursus´ samen- stellen van bijv. 3, 4, 5 of 6 avonden, afhankelijk van je doelgroep of periode van het kerkelijk jaar, zoals bijv. de Vastentijd of Paastijd. Hiervoor zijn ook zogenaamde ‘pathways’ te vinden. Zie www.sycamore.fm onder ‘languages’, kies ‘Dutch’.

Mirjam Spruit-Borst

Mirjam Spruit is stafmedewerkster bij het Centrum voor Parochiespiritualiteit (CPS) te Nijmegen.

Gerelateerde artikelen

Samenspel: kansrijk veranderen in de kerk

Samenspel: kansrijk veranderen in de kerk

Opzet en aanpak Uitgangspunt voor Bert Bakker is dat er wat te kiezen valt als het gaat om de aanpak van veranderingen. Zijn leermeester Jan Hendriks hield hem dat al voor en zonder enige twijfel kiest Bert Bakker voor de gezamenlijke trektocht en niet voor de...

0 reacties

Een reactie versturen

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *